Հիշու՞մ եք

Չեմ ուզում ծանրաբեռնել մարդկային ուղեղը, բայց կարևոր հիշեցում եմ ուզում անել.

«Ոչնչից ամեն ինչ ստեղծողը մենք ենք, մենք՝ հայերս: Այն որակվել է որպես ապագայի ֆիլմ, իսկ ապագան արդեն եկել է»:

Հիշու՞մ եք, ռուս հայտնի ռեժիսոր Անդրեյ Տարկովսկու «Սոլյարիս» ֆիլմը: Իսկ ես այն երբեք էլ չեմ մոռացել: Քանզի թեման կատարյալ գեղեցկությամբ է շնչում, Իսկ «Գեղեցկությունը ճշմարտության խորհրդանիշն է»:

Մի ֆիլմ, որ ամբողջովին տպավորվել է իմ մեջ մարդկային փոխհարաբերությունների բարձրակետին հասնող իր լրջությամբ, թեև այն որակվել է, որպես «ապագայի ֆիլմ» և գիտաֆանտաստիկ ժանրին է պատկանում:

«Սոլյարիս» -ի առաքելությունը՝ տիեզերակայան հիմնել մի մոլորակի վրա, որը կարծես թե օժտված է որոշակի բանականությամբ, բայց մանրամասները մշուշոտ են ու ծածուկ: Գիտնականի ցուցմունքները վկայում են այն մասին, որ մոլորակի օվկիանոսն օժտված է գիտակցությամբ, որն ունակ է նյութականացնել մոլորակում գտնվող մարդկանց մոտ առաջացող պատկերները:

Ես միշտ էլ, դեռ հեռավոր ու մոտ անցյալում յուրովի եմ մեկնաբանել այս ֆիլմի նշանակությունն ու բովանդակությունը: Հա՛, ինչ էի ուզում ասել: Մարդու «մեխանիկական արտատպում»: Մենք արտատպում ենք ինքներս մեզ, մեկ այլ ժամանակի մեջ նորեն վերածնվելու:

Այո, Տարկովսկու ձեռագրով՝ այսինքն «Ոչնչից ամեն ինչ ստեղծողը»:

1972 թվականին նկարահանվեց «Սոլյարիսը»: Գլխավոր հերոսը՝ Գիբ Արյանը հայ չէ՛ր: Բայց նրան հայի մոտիվով վերարտադրեց, Գիբարյան ազգանունով, որովհետև այսպիսին էր Տարկովսկու հոգու ներքին պահանջը, ում ստեղծագործական աշխարհի վրա մեծ ազդեցություն էր թողել հայի տեսակը: Ահա, թե ինչպիսին ենք մենք, ում այսպես հեշտորեն ջնջելու փորձեր են ծրագրում: Տարկովսկին Սերգեյ Փարաջանովի մտերիմն էր: Գիբարյանի կերպարը մարմնավորեց մեր հանճարը՝ Սոս Սարգսյանը: Տե՛ր Աստված, ի՜նչ հաճույքով ասացի այս բառը:

Իսկ հետագայում այսպես արտահայտվեց արտիստը.

«...Տարկովսկին՝ հանճարեղ մի մարդ, անհանգիստ, անհաշտ, ազատասեր, որի էությունը լիքն էր իսկական մարդասիրությամբ, տենչանքն էր ճշմարտության և ո՛չ միայն արվեստում»:

«Մարդկությունը չափազանց շատ է տառապել և տառապանքի զգացումը նրա ներսում հետզհետե հյուծանքի է ենթարկվել: Դա վտանգավոր է, քանզի այժմ անհնար է տառապանքով և արյամբ փրկել մարդկությունը: Աստված իմ, այս ի՜նչ ժամանակներ են, որում ապրում ենք մենք»: Արդիական է, առավել քան արդիական:

«Եթե իմաստ փնտրեք, բաց կթողնեք այն ամենը, ինչ կատարվում է»:

Երբ հերոսը հանդիպում է իր կնոջը, որը մահացել է տասը տարի առաջ, սկսում է հասկանալ այլմոլորակային բանականության խորհրդավոր բնույթը:

ՈՒզում եմ սեփական մեկնաբանություն անել: Մեր բոլոր հույզերն ու ապրումները, որ վերածվում են յուրահատուկ էներգիայի, ընդունակ են վերաձևավորվել հեռահաս մոլորակների մեզ հասու բանականության դաշտում: Այնքան պարզ ու բնական հաշվարկ է թվում, համարյա իրական: Մենք՝ մարդիկս, պետք ենք միմյանց: Մենք առանձին չենք կարող լինել՝ մեզանից: Մենք միմյանց մեջ ենք ապրել ու ձևավորել ինքներս մեզ: Ոչինչ չկա հենց այնպես: Բոլոր դիպվածներն ու հակադրությունները վերածվում են ինչ-որ կարևոր բանի, որ հետո դարձյալ լուսավորեն մարդկանց: Այո՝ լուսավորեն: Դա հաստատ է:

«Սա, այսպես ասած, թուլության րոպե է: Չափազանց ծանր է ոչ մեկին պետք չլինելը: Որքա՜ն կուզեի նշանակություն չտալ մանրուքներին: Տենչում եմ ամբողջովին լցնել որևէ մեկի, կամ շատերի կյանքը: Ես նե՛ղ եմ սեփական հոգուս համար: ՈՒրիշ մի զետեղարան է ինձ հարկավոր», ցինիզմը դեռ ոչ ոքի չի փրկել: Դա փոքրոգիների ճակատագիրն է:

«Եվ մենք երջանիկ լինելու համար չենք ստեղծված: Կան ավելի կարևոր բաներ, քան երջանկությունն է»:

Մեծ արվեստագետի կատարելատիպը և նվիրականությունը ո՛չ այլ ինչ էր, եթե ոչ արտառոց և աննախադեպ սեր առ Մարդը և առ Աստված:

Ա. Տարկովսկու շիրմաքարին գրված է. «Մարդ, որ տեսել է հրեշտակին» և նրա անունով կոչվել է 3345 փոքր մոլորակը:

Սերգեյ Փարաջանովի «Աշուղ Ղարիբը» ֆիլմը նվիրված է Անդրեյ Տարկովսկու հիշատակին։

Ահա, այսպիսի հարուստ ու առավել քան հարուստ կյանք, որ թողել են մեզ աշխարհի մեծամեծները, որպես հետևություն սեփական գործելակերպի և որպես դաս՝ հաջորդիվ...

08 02 2022 թ

Լենա ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

Բյուրական

Մեկնաբանություններ